Tại sao họ Nguyễn là họ đông nhất Việt Nam?

Mẹ tôi họ Nguyễn và bà luôn tự hào vì họ của mình nhiều nhất Việt Nam ( 40% dân số nước ta mang họ Nguyễn ), lại là họ của hoàng tộc ( triều đình nhà Nguyễn ) và cũng là họ của chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu ( Tên khai sinh của Bác là Nguyễn Sinh Cung ). Ngoài ra tôi còn được biết thêm một điều thú vị trong lịch sử ít ai biết tới – là trong số các Trạng nguyên của nước ta ( Trạng nguyên là chỉ những người học cao đỗ đầu trong kì thi tuyển chọn quan lại thời phong kiến ) thì người họ Nguyễn chiếm số lượng đông nhất – 1063 người nên sự tự hào của mẹ tôi không phải là không có lí.

Nhưng lịch sử đã ghi lại, họ Nguyễn thật ra chiếm một số lượng đông đảo từ thời phong kiến trước cả triều Nguyễn. Mà vì sao mà họ Nguyễn lại ngày càng gia tăng về số lượng theo thời gian thì có vài khẳng định như  thế này :

– Điều đầu tiên có liên quan đến lịch sử Trung Quốc một chút, vào thời kì Nam – Bắc Triều ( 420 – 589 ) thì nội bộ Trung Quốc xảy ra lục đục. Vì để lánh nạn mà một số dòng tộc họ Nguyễn ở bên ấy di cư sang Việt Nam. Sau đó là thời đô hộ 1000 năm phong kiến của Trung Quốc với nước ta lần thứ 2 thì số lượng người họ Nguyễn di cư vào Việt Nam ngày càng nhiều hơn.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, nguồn gốc của họ Nguyễn vẫn là ở Việt Nam. Người Trung Quốc du nhập mang theo họ Nguyễn là một phần, nhưng Thủy tổ của người họ Nguyễn được cho là Nguyễn Bặc – vị công thần lớn của nhà Đinh. Theo một gia phả của một dòng họ Nguyễn có ghi lại thì một trong Tứ bất tử của Việt Nam – Sơn Tinh cũng mang họ Nguyễn với tên húy là Nguyễn Tuấn.

– Thế nhưng phải kể đến hành động đột phá của Quốc sư Trần Thủ Độ. Khi ông lập ra triều Trần đưa Trần Cảnh lên ngôi, với lí do tổ nhà Trần là họ Lý nên ông đã bắt tất cả con cháu họ Lý còn lại của vương triều nhà Lý đổi họ sang họ Nguyễn. Thực ra lí do trên chỉ là cái cớ, mục tiêu của ông là muốn khai tử dòng họ Lý để không còn ai vấn vương triều cũ rồi đem lòng đối nghịch nhà Trần. Còn vì sao ông chọn họ Nguyễn để thay thế thì đến giờ vẫn chưa có ai tìm ra được.

Sau khi nhà Trần suy vong, dường như việc “ đổi họ ” đã trở thành quy tắc ngầm của con cháu các dòng họ cũ.  Nhà Hồ sau khi lật đổ nhà Trần nhưng rồi không trụ vững được, những người trong họ Hồ vì sợ hậu duệ của nhà Trần còn sót lại trả thù nên cũng vội vàng đổi sang họ Nguyễn.

– Năm 1592, nhà Mạc suy tàn, con cháu nhà Mạc lại theo lệ cũ đổi sang họ Nguyễn. Mãi đến khi nhà Nguyễn lên ngôi, con cháu họ Trịnh sợ bị truy bắt nên cũng đổi sang họ Nguyễn và một số còn trốn chạy quaTrung Quốc.

– Hai vị tướng và cũng là đôi vợ chồng nổi tiếng trong lịch sử – Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân sau khi bị nhà Nguyễn giết hại , buộc lòng con cháu của họ phải đổi họ sang họ Nguyễn để không bị truy cùng diệt tận.

Vậy nên, có thể nói họ Nguyễn là họ của vua, là họ danh gia vọng tộc cũng không sai. Bởi không chỉ nhà Nguyễn mà ngay từ trước, những hậu duệ của các triều đại cũ vì lí do tồn vong đều đổi sang họ Nguyễn cả.

– Một chuyên gia nước ngoài lại có quan điểm rằng : việc khẳng định lòng trung thành nên lấy họ theo họ của Vua cũng là điều được cho phép. Và ở Việt Nam, từ khi triều Nguyễn lên ngôi đã diễn ra việc đổi họ sang họ Nguyễn với lí do đó. Có thể là vì yêu quý thật, cũng có thể là vì gượng ép buộc phải đổi. Ví dụ như ông Huỳnh Tường Đức là người có công với vua Gia Long nên được cho phép đổi sang họ vua. Ngược lại một số phạm nhân vì muốn thể hiện sự phục tùng và cũng là muốn trốn tránh sự trừng phạt nên cũng đổi sang họ Nguyễn. Cho dù với lí do nào thì số lượng người họ Nguyễn cũng đã tăng lên rất nhiều , gần như là đột biến trong khoảng thời gian này.

– Nhưng thật là thiếu sót nếu không kể đến sự góp phần của người Pháp. Khi Pháp xâm chiếm nước ta, thao túng triều Nguyễn đã cho tổ chức cuộc điều tra dân số quy mô đầu tiên trên khắp Việt Nam. Người Pháp giật mình nhận ra có rất nhiều người dân không có họ, chỉ có một cái tên – thậm chí còn là tên tục ở nhà. Vì để thống kê được số lượng và đưa vào khuôn khổ hành chính có thể quản lý, người Pháp lấy luôn họ của nhà Nguyễn để tạo ra một cái họ cho những người dân đó.

Không chỉ ở Việt Nam, họ Nguyễn còn sinh sống ở khắp nơi trên thế giới với con số không hề nhỏ – lên đến khoảng 40 triệu người ( có số liệu thống kê là 36 triệu ) . Tại Mỹ, họ Nguyễn được xem là họ thuần châu Á, đại diện cho Việt Kiều. Họ Nguyễn còn là đứng ở vị trí thứ 4 trong danh sách 10 họ phổ biến nhất thế giới.

Viết về họ Nguyễn cũng cần phải có rất nhiều những kiến thức Lịch sử đấy, phải không ?

PHƯƠNG THỤ