Những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật mà Nguyễn Tuân thể hiện trong bài “người lái đò sông Đà”.

Những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật mà Nguyễn Tuân thể hiện trong bài “người lái đò sông Đà”.

Hướng dẫn

Đề bài: Anh chị hãy phân tích những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật mà Nguyễn Tuân thể hiện trong bài “người lái đò sông Đà”.

Mở bài Những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật trong bài “người lái đò sông Đà”.

Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn của văn học Việt Nam. Ông suốt đời tìm kiếm và khẳng định những giá trị nhân văn cao quý, với những nét phong cách nổi bật, tài hoa, uyên bác, hiện đại mà cổ điển. Tùy bút “Người lái đò sông Đà” là một trong những tác phẩm đặc sắc của Nguyễn Tuân, được in trong tập “Sông Đà” (1960)

“Người lái đò sông Đà” Là tùy bút đặc sắc, in trong tập Sông Đà, Nguyễn Tuân đi tìm chất vàng của thiên nhiên và chất vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn người lao động miền Tây Bắc. Thể kí in đậm phong cách nghệ thuật tài hoa, uyên bác của nhà văn.

Thân bài Phân tích Những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật trong bài “người lái đò sông Đà”.

Phong cách nghệ thuật: Là một phạm trù thẩm mĩ, chỉ sự thống nhất tương đối ổn định của hệ thống hình tượng của các phương tiện biểu hiện nghệ thuật, nói lên cái nhìn độc đáo trong các sáng tác của nhà văn, trong tác phẩm riêng lẻ, trong trào lưu văn học hay văn học dân tộc.

Phong cách văn học có dấu hiệu riêng và nổi lên trên bề mặt của tác phẩm như một thực thể hữu hình, mà yếu tố cơ bản là nội dung và hình thức tác phẩm. Chỉ có ở những nhà văn có tài năng, có bản lĩnh mới có được phong cách riêng độc đáo.

Nguyễn Tuân: uyên bác, tài hoa, không quản nhọc nhằn để cố gắng khai thác kho cảm giác và liên tưởng phong phú, bộn bề, nhằm tìm cho ra những chữ nghĩa xác đáng nhất, có khả năng là lay động người đọc nhiều nhất.

Thể loại tuỳ bút, đều thấm đẫm chất trữ tình: ghi chép, miêu tả chi tiết cụ thể về vẻ đẹp của đối tượng được đề cập đến trong văn bản, qua đó bộc lộ cảm xúc, suy tư và nhận thức đánh giá của mình về đối tượng đó. Cụ thể: Miêu tả dòng sông Đà với hai tính cách đối lập nhau, SĐ sinh thể sống, có tâm trạng, có tính cách, rồi SĐnhư một cố nhân.Bên cạng đó là người lái đò bình dị mà tài hoa, trí dũng,rất đáng khâm phục và trân trọng.

Nguyễn Tuân đã gây ấn tượng với người đọc ngay từ những trang đầu tiên, là nét phong cách dễ nhận ra nhất của ông.Một nét đặc sắc nữa trong phong cách Nguyễn Tuân là ông thường miêu tả những cảnh đẹp tuyệt mỹ, tuyệt đích; cái đẹp ấy là sự hội tụ của cái đẹp thi vị trữ tình và vẻ đẹp hoàng tráng dữ dội đến dữ dằn.Ta bắt gặp một không khí hừng hực lửa cháy và khói trắng trong đêm cho chữ ở nhà tù Tỉnh Sơn (Chữ người tử tù).

Đây là ấn tượng của Nguyễn Tuân về một “cảnh tượng xưa nay chưa từng có”. Những tưởng sẽ chẳng có cảnh gì đẹp giữa không gian nhà tù u tối, “chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián”. Thế nhưng bằng đôi mắt nghệ sĩ, Nguyễn Tuân đã khám phá ra cái đẹp tinh tế, mới mẻ ở chốn “bùn lầy nước đọng” ấy. Không gian nhà tù trở thành nơi cho chữ thiêng liêng, gợi không khí của thời tiền sử với “ánh sáng đỏ rực” của bó đuốc toả sáng đỏ cả không gian, khói toả bốc lên mờ ảo, huyền bí. Ngỡ như sương mờ của chiều hoàng hôn lạnh cháy đỏ trời đã thu hẹp và được Nguyễn Tuân đặt trong không gian này. Một cảnh thơ ảo nhưng cũng rất huyền bí ẩn chứa sức mạnh tiềm tàng.

Việc tiếp cận con người sự việc từ phương diện thẩm mĩ, từ góc độ của cái đẹp của Nguyễn Tuân đã cho ta thấy một con sông trữ tình, lãng mạn. Dòng sông mơ mộng, huyền ảo bởi cái dáng hình uốn lượn tự nhiên, bởi khung cảnh thi vị hai bên bờ sông. Đây là nét đẹp thứ hai của dòng sông được Nguyễn miêu tả bằng cảm quan của một nhà văn lãng mạn với cái nhìn duy mĩ. Sông Đà gợi cảm khiến nhà văn cảm thấy “vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng, dòng sông đã gợi ra niềm vui ngây thơ con trẻ, đưa ta trở về với giây phút hồn nhiên trong quá khứ của chính mình. Cảnh bờ bãi sông Đà có lẽ đã đẹp đến tận cùng qua ngòi bút miêu tả của Nguyễn Tuân: “Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích thuở xưa”. Không hiểu sao tôi lại thấy thú vị với cách so sánh vừa trừu tượng, vừa cụ thể này. Sông Đà chính là nơi hội tụ của đất trời, là sợi dây nối giữa thiên nhiên hoang dại của thủa hồng hoang với cảnh vật tươi đẹp, mộng mơ của hiện tại. Nét đẹp mềm mại, trong sáng của sông Đà gợi ra từ những câu văn thướt tha duyên dáng: “Con sông Đà tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc, bung nở hoa ban, hoa gạo tháng 2 và cuồn cuộn mùi khói núi Mèo đốt nương xuân”.

Có lẽ đọc đến câu văn này không ít người muốn lên ngay Tây Bắc để chiêm ngưỡng ngay khung cảnh huyền diệu ấy. Cái đẹp của cảnh trời quê hương vẫn luôn là một niềm sáng trong văn Nguyễn Tuân.Con người trong văn Nguyễn Tuân bao giờ cũng đẹp với vẻ tài hoa nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình. Với Nguyễn Tuân những người bình thường khi thực hiện những công việc bình thường trong phạm vi nghề nghiệp của mình nếu đạt tới một trình độ tinh xảo, nhuần nhuyễn, khéo léo mà người khác khó lòng theo kịp thì được coi là một kẻ tài hoa: “mỹ thuật vốn không có bà con luận lí với thời đại, một thằng ăn cắp cũng trở lên đẹp đẽ khi nó cắt túi người ta rất gọn, rất nhanh”.

Đọc trang tuỳ bút Nguyễn Tuân ta thấy hiện lên không phải là một ông lái đò bình thường mà là một nghệ sĩ trong nghề sông nước, như một nhạc sĩ thiên tài chỉ huy giàn nhạc trên con thuyền để vượt lên bảng trường ca sóng nước ào ạt kia. Ông đò không chịu được cảnh phẳng lặng của sông nước mà vẫn muốn tìm đến nơi nhiều ghềnh lắm thác để thử sức. ý nghĩa giản dị mà đáng quý biết bao: “chạy thuyền trên khúc sông không có thác, nó dễ dại tay, dại chân và buồn ngủ”. Luôn muốn vượt qua những thử thách khó khăn như không sống một cuộc sống mờ mờ, nhàn nhạt, hời hợt như đĩa đèn – ấy là cái cốt cách tài hoa trong một nghệ sĩ chèo đò. Với kinh nghiệm dạn dày, ông đò điều khiển chiếc thuyền vượt thác dữ một cách điêu luyện: “thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động lái lượn được”.

Nguyễn Tuân còn tỏ ra rất kinh nghiệm khi tung ra những hiểu biết về lĩnh vực văn hoá (nghệ thuật tư pháp), xã hội (những ứng xử, cung cách của các nhân vật). Cảnh cho chữ cuối cùng trong thiên truyện in đậm dấu ấn của cái nhìn điện ảnh. Sự tương phản, đối lập rõ nét giữa ánh sáng và bóng tối, cái đẹp rực rỡ của cảnh cho chữ với cái xấu xa nhơ bẩn của nhà tù. Giữa không gian đỏ rực và màn khói trắng. Nguyễn Tuân đã tạc lên bức điêu khắc biểu tượng, hội tụ cái đẹp: “Một người tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng, đang đậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh”. Cái uyên bác của Nguyễn Tuân đã đem lại cho trang văn tính tạo hình và trở nên phong phú và chính xác hơn.Đến “Người lái đò sông Đà” nét phong cách này vẫn được giữ nguyên khi ông tung ra những hiểu biết của mình về địa lý, lịch sử, hội hoạ, điện ảnh, quân sự, thể thao… để miêu tả con sông Đà.

Người đọc như được chiêm nghiệm một cuốn từ điển sống, một cuốn Bách khoa toàn thư đồ sộ hấp dẫn kì lạ. Nguyễn mang đến trang văn của mình với góc nhìn của nghệ thuật thứ bảy khi ông quay cái hút nước ghê rợn của sông Đà: “Cái th quay tít, những thước phim màu cũng quay tít”.Có khi ông lại đẩy ống kính ra xa hơn để thu toàn bộ cảnh thác đá và vượt thác của ông lái đò. Với con mắt của một nhà hội hoạ, Nguyễn Tuân cho người đọc cảm nhận đúng màu nước sông Đà một cách tinh tế nhất. Dưới bàn tay tài hoa của một nhà điêu khắc đá sông Đà lại được Nguyễn miêu tả với những nét “mặt hòn đá nào cũng ngỗ ngược, nhăn nhúm, méo mó”… Cuộc giao chiến giữa ông lái đò và thác nước hiện lên sống động dưới con mắt chiến lược quân sự của nhà văn

Trong “Người lái đò sông Đà”, người đọc được thưởng thức một loạt ngôn từ mới mẻ, sáng tạo, mang bản sắc riêng: “lặng tờ, bờ tiền sử, nỗi niềm cổ tích, thơ ngộ…” Nhà văn thực sự là một ông lái tài hoa trên dòng sông ngôn ngữ. Các câu văn Nguyễn Tuân giàu nhạc điệu, co duỗi nhịp nhàng. Nhạc điệu trầm bổng, đưa người đọc đến với cái yên ả của dòng sông đà nơi hạ lưu: “Dòng sông quãng này lững lờ như thương nhớ những hòn thác đá xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc. Và con sông như đang lắng nghe những giọng nói êm êm của người xuôi, và con sông đang trôi những con đò mình nở chạy buồm vải no khác hẳn những con đò đuôi én thắt mình dây cổ điển dòng trên”.

Tuỳ bút “Người lái đò sông Đà” là một trong những cái mốc quan trọng của Nguyễn Tuân trong quá trình chuyển từ phương pháp sáng tác lãng mạn sang phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa. Ông đi tìm cái đẹp trong con người lao động bình thường. Ông lái đò trong tuỳ bút này là một con người như thế. Miêu tả tư thế vượt thác hiên ngang, anh dũng của ông lái đò, Nguyễn Tuân ca ngợi phẩm chất của người lao động thời đại mới, chủ động trước thiên nhiên, dám tấn công vào những thế lực dữ dội nhất của thiên nhiên. Đây là khám phá mới mẻ, độc đáo của Nguyễn về hình ảnh con người mới.Nếu như trước cách mạng, Nguyễn Tuân có cái ngông, khinh bạt, ngạo đời với xung quanh thì nay ông dùng cái nhìn ấy để đả kích, tấn công kẻ thù.

Kết luận Những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật trong bài “người lái đò sông Đà”.

“Người lái đò sông Đà” là một trong những thành công xuất sắc của tùy bút Nguyễn Tuân. Sự chuyển hướng này phù hợp với cái tôi, bản lĩnh Nguyễn Tuân. Có thể nói trong thể loại tùy bút trong làng văn Việt Nam đã xuất hiện Thạch Lam, Vũ Bằng, Bàng Sơn… nhưng chưa ai theo kịp được “thể phách Nguyễn Tuân”.Ngôn ngữ nghệ thuật trong “Người lái đò sông Đà” cũng trở nên giản dị, dễ hiểu hơn dù vẫn rất hàm súc và trau chuốt.Nếu cần phải minh họa cho bản chất sáng tạo của văn học thì phải kể đến Nguyễn Tuân – người với những trang văn tài hoa, độc đáo đã tạo ra không chỉ một con đường, một lối đi riêng mà phải nói là một “đại lộ” riêng trên các ngả khai phá của văn học Việt Nam. Trên “đại lộ” ấy ta bắt gặp nét quen thuộc và cả những điều mới mẻ – cái làm nên hồn cốt Nguyễn Tuân.